Lewis Carroll = Лүүис Кэролл
Alice's adventures in Wonderland = Гайхамшигт жигтэй орноор аялсан Ану-гийн паян буюу түүнтэй тохиолдсон адал (ер бусын) явдлууд
Приключения Алисы в Стране Чудес = Гайхамшигт жигтэй орноор аялсан Ану-гийн паян буюу түүнтэй тохиолдсон адал (ер бусын) явдлууд (wonder — удивление, изумление = гайхахуй, гайхан цочихуй, ихэд гайхахуй, сонирхон гайхахуй, гайхан хирдхийхүй, машид гайхахуй, цочирдохуй, ихээр гайхахуй; чудо = гайхамшиг, шид, жигтэй, нечто удивительное = нэг тийм гайхмаар юм, этгээд сонин юм, сонин хачин юм, хувилгаан юм; land — земля, суша = газар, нутаг; страна, государство = орон, гүрэн)
Повесть адаптировали Ольга Ламонова и Алексей Шипулин (главы 1,2)
Туужийг уншихад хялбар дөхөм (төвөггүй, дөт болгосон) болгосон Ольга Ламонова Алексей Шипулин хоёр (нэг, хоёрдугаар бөлөг)
Туужийг уншихад хялбар дөхөм (төвөггүй, дөт болгосон) болгосон Ольга Ламонова Алексей Шипулин хоёр (нэг, хоёрдугаар бөлөг)
Illustrated by Sir John Tenniel
(Иллюстрации Джона Тенниела = Джон Тенниелийн зураг)
Метод чтения Ильи Франка
Илья Франкийн уншлагын арга
CHAPTER I (Глава I = Нэгдүгээр бөлөг)Down the Rabbit-Hole (Вниз по кроличьей норе = туулайн нүх рүү орсон нь, туулайн нүхээр уруудсан нь, буусан нь, туулайн нүх рүү годройтсон нь, туулайн нүх рүү ниссэн нь, хальсан нь, золтой л газар нэвтлээд гарчихсангүй; hole — дыра, отверстие = нүх, онгорхой, цоорхой; нора, берлога = нүх, үүр, ичээ)
Alice was beginning to get very tired of sitting by her sister on the bank, and of having nothing to do (Алисе наскучило сидеть рядом с сестрой на берегу реки и ничего не делать: = «Алиса начинала становиться очень усталой от сидения и ничегонеделания»; tired — усталый = ядруус нь хүрсэн, уставший = ядарсан ; пресытившийся = залхсан, гашийсан, потерявший интерес = сонирхолгүй болсон, уйдсан; bank — вал = шороон далан, насыпь = шороон хэрэм; берег /реки/ = (голын) эрэг, хөвөө, эрэг хөвөө): once or twice she had peeped into the book her sister was reading (пару раз = нэг хоёр удаа: «один или два раза» = <<ганц хоёр удаа>> она заглянула в книгу = тэр бээр номыг хулгайгаар шагайж харсан, тэр бээр номыг сэмээрхнээр ширвэсхийн харсан которую читала ее сестра = эгчийнхээ уншиж байсан), but it had no pictures or conversations in it (но = гэвч, гагцхүү, тэгтэл, в ней = тэр номд не было = байсангүй, алга байлаа, байхгүй байсан; ни картинок = зураг мураг, ни разговоров = яриа хөөрөө, ярьсан барьсан юм, үг яриа, шүлэг дуулал), 'and what is the use of a book (а какой толк от книги; use — употребление, использование = хэрэглэхүй, ашиглахуй; польза = тус, толк = ашиг, хэрэг),' thought Alice (подумала Алиса = Ану боджээ) 'without pictures or conversation (без картинок = зураг мураг ч үгүй; или бас тэгээд; разговоров = яриа хөөрөө, ярилцсан барьсан юм ч байхгүй )?'Alice [ˈælוs], tired [ˈtaוəd], nothing [ˈn∧θוŋ], once [w∧ns], picture ['pוktʃə], conversation [ˌkɒnvəˈseוʃən], thought [θɔ:t]
Alice was beginning to get very tired of sitting by her sister on the bank, and of having nothing to do: once or twice she had peeped into the book her sister was reading, but it had no pictures or conversations in it, 'and what is the use of a book,' thought Alice 'without pictures or conversation?'
was beginning = эхэлж байсан (өнгөрсөн цаг дахи үргэлжлэх явцтай үйлдлийн өнгөрсөн цагийн хэлбэр байна. Инг хэлний үйлъүгийн цагийн 26 хэлбэрийг гараас гаргаагүй үед юм унших гэж суугаад цагаа барахын нэмэр. Аливаа хэлний амин сүнс нь Үйлъүгэндээ байдаг. Үйлъүгээ тойроод л бусад зүйлс нь уяатай ботго шиг эргэлдэж байдаг. Үйлъүгийнхээ цагийн хэлбэрийг таниад утгы нь ойлгосон байхад өгүүлбэр өөрөө ам руу ороод ирдэг байна. Эх хэлээрээ Инг хэлний хэлнийзүйг гараас гаргах хэрэгтэй. Эх хэлний чинь мэдлэг мөн ч их дутна даа. Инг хэл сурахгүй байгаа гол шалтгаан нь эх хэл буюу ээжийнхээ хэлийг мэддэггүйд оршном заа. Сургуульд бол монгол хэл заадаггүй. Юу заагаад байгааг нь би ойлгодоггүй. Тийм учраас өөрөө биеэ дааж эх хэлээ үзнэ. Монгол бичгээ үзнэ гэсэн үг. Шинэ үсгийн дүрэм гэж нэг муухай юмыг зориуд зааж хүүхдүүдийг мунхруулах бодлого хэрэгжүүлж байгаа. Тэнд бол хүн авах юм байхгүй. Хүний боловсролын төвшинг эх хэлний нь мэдлэгээр дүгнэдэг юм гэсэн. Эх хэл болсон ээжийнхээ хэлийг мэдэхгүй амьтан чинь яаж ч харь хол ээжийнхээ хэлийг сурдаг байна аа???)
to get very tired = ядруус ихэд хүрэх (to get = тийм ийм болох гэсэн үг. Их олон утгатай. 2000-аад утгатай гэж байгаа. Ганцхан энэ үйлъүгээр ярихад бусад үйлъүгийн хэрэггүй гэх юм билээ. Хэн мэдлээ. very = маш, тун, их гэсэн үг. Tired гэдэг нь tire = ядрах гэсэн үгийн үндэс ядара-гаас стандартын буюу дүрэмт үйлъүгийн өнгөрсөн цаг бүхий хавсрал нэр үүсгэгч –d/–ed залган бүтээсэн tired = ядарсан, махчилбал ядрагдсан гэсэн үг байна.)
Энэ мэтээр ингээд задлаад уншаад явах ёстой. Хэлнийзүйг нь мэдэхгүй бол ерөөс явахгүй. Хурдан сурая гэж бодож байгаа бол хэлнийзүйг юун түрүүнд үз. Яагаад? Тэр хэлнийзүй гэдгээр чинь өгүүлбэрт үгсийг хооронд нь гагначихсан байдаг юм шүү дээ. Тэр гагнаасы нь мэдэхгүй бол хэдэн чулуу өвөртөлчихсөн юм шиг хажиганаад эвлэж өгөхгүй, утга нь гарч өгөхгүй тамаа цайдаг юм байна. Дориухан сурах бичиг олж аваад хэлнийхээ зүй тогтлыг эхлээд ойлгож ав. Монгол хүнд зориулсан сурах бичиг олж үзээрэй дээ. Орос хүнд зориулсан орчуулгын юмнууд хэрэггүй. Орос сурахаас хуулсан юм бол хэрэггүй. Арго гуайн ном хэрэггүй. Тэр нэг зүгээр сайхан бизнес луйвар хийдэг хүн байгаа юм. Даваахүүгийн сайхан ярихыг харж цаг мөнгөө бараад яахав. Тэр күүрс сайхан, энэ күүрс сайхан гэж гүйсээр байтал нас, мөнгө, амьдралаа бараад нөгөөдүүл чинь нэг голийно шүү дээ. Гадаад багштай тийм ийм сайхан күүрс гээд л аваад байна. Траншейний нэг хэсэг тэнэмэл цагаачдыг ашиглаж монгол луйварчид молиго үмхүүлж хэдэн төгрөгий чинь мултлана шүү дээ. Тийм күүрсүүдэд жинхэнэ гадаад хэлний сургууль төгссөн багш хүн хичээл заадаггүй. Та нар солонгост очоод солонгос хүнд монгол хэл заа даа. Яг тэрүүн шиг чинь юм шүү дээ. Яриа сонсголоо сайжруулая гэвэл сууж болох юм. Одоо Интернет байхад гэртээ суугаад ямар ч хэл үзэж болох сайхан боломж нээгдсэн байна шүү дээ. Өөрөө л махаа идэж байж сурна. Хэлнийзүйгээ үзээд суурьтай болоод авахаар аандаа зөндөө биеэ даагаад цаашаа дэвжээд явчихна шүү. Эхлээд уншиж сурдаг гэж Ри багш айлдсан байдаг. Тэр хүний айлдлаас нэгийг үзэе:
to get very tired = ядруус ихэд хүрэх (to get = тийм ийм болох гэсэн үг. Их олон утгатай. 2000-аад утгатай гэж байгаа. Ганцхан энэ үйлъүгээр ярихад бусад үйлъүгийн хэрэггүй гэх юм билээ. Хэн мэдлээ. very = маш, тун, их гэсэн үг. Tired гэдэг нь tire = ядрах гэсэн үгийн үндэс ядара-гаас стандартын буюу дүрэмт үйлъүгийн өнгөрсөн цаг бүхий хавсрал нэр үүсгэгч –d/–ed залган бүтээсэн tired = ядарсан, махчилбал ядрагдсан гэсэн үг байна.)
Энэ мэтээр ингээд задлаад уншаад явах ёстой. Хэлнийзүйг нь мэдэхгүй бол ерөөс явахгүй. Хурдан сурая гэж бодож байгаа бол хэлнийзүйг юун түрүүнд үз. Яагаад? Тэр хэлнийзүй гэдгээр чинь өгүүлбэрт үгсийг хооронд нь гагначихсан байдаг юм шүү дээ. Тэр гагнаасы нь мэдэхгүй бол хэдэн чулуу өвөртөлчихсөн юм шиг хажиганаад эвлэж өгөхгүй, утга нь гарч өгөхгүй тамаа цайдаг юм байна. Дориухан сурах бичиг олж аваад хэлнийхээ зүй тогтлыг эхлээд ойлгож ав. Монгол хүнд зориулсан сурах бичиг олж үзээрэй дээ. Орос хүнд зориулсан орчуулгын юмнууд хэрэггүй. Орос сурахаас хуулсан юм бол хэрэггүй. Арго гуайн ном хэрэггүй. Тэр нэг зүгээр сайхан бизнес луйвар хийдэг хүн байгаа юм. Даваахүүгийн сайхан ярихыг харж цаг мөнгөө бараад яахав. Тэр күүрс сайхан, энэ күүрс сайхан гэж гүйсээр байтал нас, мөнгө, амьдралаа бараад нөгөөдүүл чинь нэг голийно шүү дээ. Гадаад багштай тийм ийм сайхан күүрс гээд л аваад байна. Траншейний нэг хэсэг тэнэмэл цагаачдыг ашиглаж монгол луйварчид молиго үмхүүлж хэдэн төгрөгий чинь мултлана шүү дээ. Тийм күүрсүүдэд жинхэнэ гадаад хэлний сургууль төгссөн багш хүн хичээл заадаггүй. Та нар солонгост очоод солонгос хүнд монгол хэл заа даа. Яг тэрүүн шиг чинь юм шүү дээ. Яриа сонсголоо сайжруулая гэвэл сууж болох юм. Одоо Интернет байхад гэртээ суугаад ямар ч хэл үзэж болох сайхан боломж нээгдсэн байна шүү дээ. Өөрөө л махаа идэж байж сурна. Хэлнийзүйгээ үзээд суурьтай болоод авахаар аандаа зөндөө биеэ даагаад цаашаа дэвжээд явчихна шүү. Эхлээд уншиж сурдаг гэж Ри багш айлдсан байдаг. Тэр хүний айлдлаас нэгийг үзэе:
“Орос бичгийн хэл (одоо бол English буюу Инг хэл, бидний хэлдгээр аааангь хэл) юу юуны урьд мэрийн сурууштай байна. Тэгвэл их учир бий. Орос (Инг хэл) хэл сурахдаа, заавал ярианы хэл гэхгүй. Манай эрдэмтэй лам нар, Түвэд хар хэл мэдэхгүй мөртөө, Түвэдийн ямар ч их номтой хүний биширмээр ном зохиол Түвэд номын хэлээр хийдэг байсантай адил, Орос бичгийн хэл (одоо бол Инг хэл) мэдээд, Орос хэлээр (одоо бол Инг хэл) байдаг ном үзэж, мэдцээ өндөр өргөн болговол, тулга тойрсон хэдэн ярианы үг мэдэж авахад нохой хялбар. Дутуу хагас мэнд здоровын хэдэн үгтэй хүнийг Орос хэл (одоо бол Инг хэл) мэддэг, түүгээрээ эрдэм мэдлэгээ зузаатгадаг гэж үзэж болохгүй. Орос ном (одоо бол Инг хэлээр гарсан ном) үзээд, утга санаагий нь ухаарах нь Орос хэл (одооныхоор бол Инг хэл) сурсны нэгдүгээр шат болно. Тэгээд номыг нь ҮЗСЭЭР байтлаа ӨӨРӨӨ БИЧИЖ чаддаг болно. Тэгэхэд ЯРИАны хэл гэдэг өөрөө аманд орж ирнэ.” гэжээ. Тэр олон хэл үзэж зовсон амьтан та биднийг хэл сурахдаа зөв үзээсэй гэж энүүнийг бичиж үлдээсэн байх юм. Бидний байж байгаа царай. Үүнийг дүрсэнд буулгавал:
Уншаад байхаар аяндаа, Британи хүн манай ийм санааг ингэж илэрхийлдэг юм байна, манай тийм санааг тэгэж илэрхийлдэг юм байна гэдгийг мэдээд авна гэсэн хэрэг. Уншаад сурсны дараа, санаагаа Инг хэлээр гаргаад бичиж чаддаг болно. Тэр бичсэнээ дуугаргахаар чинь яриа өөрөө аманд гүйгээд ороод ирдэг байна. Монгол хүний сэдхихүйг дүрсэнд буулгавал:
Уншаад байхаар аяндаа, Британи хүн манай ийм санааг ингэж илэрхийлдэг юм байна, манай тийм санааг тэгэж илэрхийлдэг юм байна гэдгийг мэдээд авна гэсэн хэрэг. Уншаад сурсны дараа, санаагаа Инг хэлээр гаргаад бичиж чаддаг болно. Тэр бичсэнээ дуугаргахаар чинь яриа өөрөө аманд гүйгээд ороод ирдэг байна. Монгол хүний сэдхихүйг дүрсэнд буулгавал:
Эндээс харвал, монгол хүн эхлээд ярьж сурах гээд байна. Уншиж чадахгүй, бичиж чадахгүй байж байж ярих юм гэнэ. Монгол сэдхихүй мөн дөө. Бичээстэй хөдлөхгүй хэвтэж байгаа юмыг уншин ойлгож чадахгүй байж, чихний хажуугаар сүнхийгээд өнгөрч байгаа хүний яриаг барьж авч ойлгох юм байх аа даа. Эхэлж ярьж сурчихаад, дараагаар нь бичиж сураад хамгийн сүүлд уншиж сурах юм биз дээ. Монгол хүн гэж муугаа мэдэхгүй юмны дандаа охи дээдийг барих зан нь ийм байдалд хүргэж байгаа юм. Энэ нь өөрт нь чөдөр тушаа болдог байхгүй юу. Цөмөөрөө л их хурлын гишүүн, ерөнхийлөгч, ерөнхий сайд, компаний захирал болох хүсэлтэй. Сайн бодоцгоо. “Ухаан буй бөгөөс аливаа хэрэгт аргыг олж чадах тул эрдэм сур!!!” гэсэн Инжаннаши гуайн үгийг байнга бодож эрдэмд шамд. Нас хэд билээ, хэл хэд билээ. Ри багшийн нэг үгийг ахиад иш татмаар байна: “Бум наслах биш бушуу сур, Түм наслах биш түргэн сур!!!” гэжээ.
No comments:
Post a Comment