ХЭЛ СУРАХ ШИНЭ АРГА

Харь хэл сурах шинэ арга гэхээр та ихэд гайхаж байгаа байх л даа. “Ухаан буй бөгөөс аливаа хэрэгт аргыг олж чадах тул эрдэм сур!” хэмээсэн нь ухаантай л байвал юмны арга олоод байх юм байна гэсэн санааг өгүүлжээ. Даан ч ухаангүй болохоор “Гөүлдэн Бридж” рүү ч нэг гүйгээд л, “Кембридж” рүү ч нэг харайгаад л, энэ нь сайн гэхээр энэ рүү ч нэг үсчээд л, тэр нь сайн гэхээр тэр лүү ч нэг үсчээд, мөнгө ч байхгүй, сурсан ч юм байхгүй, нас дөч хүрч, “What is your name?”–ээс өөр юмгүйгээр энэ сайхан орчлонг гээх хэрэг гардаг бололтой. Сурах аргаа олохгүй байна гэсэн үг. Инг хэлний загасчины аманд хамаг мөнгөө, хамаг цагаа, хамаг мэдрэлээ өгч, баахан зальтай хулгайч нар суусан Инг хэлний зах зээлийн цүнхээлд унаж үхэцгээвэй хөөрхий. Боловсролын яамны сайд гэсэн энэ нэг ярваа юмыг харахаар нүд хорсож, нулимс гоожиж байна. Энэ их мулгуу моншин дүндгэр дүнхүү амьтан юм аа.

Инг хэл талаас нь үздэг байсан цаг нэгэнт өнгөрч, эх хэл, ээжийнхээ хэл талаас үздэг шинэ арга нэвтэрч газар авч байна. Эх хэлээ мэдэхгүй юм чинь, ээжийнхээ хэлний үнэмлэхийг Инг хэлний хог дээр хаячихсан болохоор аль ч арга нь бидэнд таарахгүй бололтой. Тэгэхээр Инг хэл сурна гэсэн тооцоо алга болжээ. “Инг хэл” гэсэн нэг сайхан хангай дүнхийгээд бараа нь харагдаад байдаг, хүрч очиж чаддаггүй ээ. Яваад л байдаг, яваад л байдаг. Ойртож очих янз алга байна. Эх хэлний диваажин харь хэлний хангай хоёрын завсарт орших, “Хадны завсар хавчуулагдсан Халиуны зулзага хөөрхий” ч бил үү нэг иймэрхүү юм шиг болжээ. Тэндээ хавчуулаастай мажийх бололтой. Өчнөөн амьтан мажийсан харагдана билээ. Эх хэлээ (“Инг хэлтнүүд энэ эх хэл гэдгийг mother-tongue буюу эхийн хэл гэдэг юм байна.) сайн сурч байж харь хэл үздэг бололтой. Тэгэхгүй бол нэг асман юм явсаар таалал төгсдөг бололтой. Инг хэл ч байхгүй, эх хэл ч умаахан нэг тийм булчирхай болдог бололтой. Тавь жаран жил амьд явагчаан болох гэж тамаа цайчих юм байна л даа. Яагаад Инг хэл сурч болдоггүйн нууц нь эх хэлээ мэддэггүйд оршном бөлгөө.

Энэ аргаар бол хэдэн томьёо л үздэг юм байна. Нэг томьёо мэдээд авбал түүндээ үгий нь солиод л үржүүлээд өч төчнөөн өгүүлбэр болгодог юм байна.

“Би үүнийг хийх ЁСТОЙ.”

гэж эх хэл талаасаа бодоод үүнийг Инг хэлээр хэрхин илэрхийлдэг юм бол гэдгий нь мэдэж авдаг байна.

“I MUST do it.” (өөрөө өөртөө тушааж байна)

“I HAVE TO do it.” (тодорхой учир шалтгаан үүнийг хийх ёстойг шаардаж байгаа юм байна.)

“I AM TO do it.” (үүнийг хийнэ барина хэмээн хүн хартай тохирсон тохиролцсоноос хийх ёстой болж байна)

“I OUGHT TO do it.” (үүнийг хийхгүй бол болохгүй, хийвэл зохино, хийх л ёстойгоос хойш хийж үзэх хэрэгтэй)

За тэгээд ёстой гэж хэлдэг санааг гаргадаг ийм томьёорхуу юмыг мэдээд авсан хойно, DO – ХИЙ- гэдгийнхээ оронд дуртай үйлъүгээ тавиад өгүүлбэрээ үржүүлэн олшруулаад санаагаа гаргаад яваад байх бололтой. Eat, sleep, go ... гээд дуртай үгээ тавиад үз. Болж байна уу? Болж байвал их сайн байна.

I MUST go to work. = Би ажилдаа явах ЁСТОЙ.

I HAVE TO go to work. = Би ажилдаа явахгүй бол ЁСТОЙ БОЛОХГҮЙ. (жижүүртэй байж болно, ээлж солих цаг болсон байж болно, аргагүйдээд, аргагүйн эрхэнд шахагдаад явж байгаа хэрэг)

I AM TO go to work. = Би ажил руугаа явах хэрэгтэй. (даргатайгаа уулзах цаг нар болзсон байж болно, цалингаа авах гээд няравтайгаа цаг нараа товлосон байж болно)

I OUGHT TO go to work. = Би ажил руугаа явмаар байна, Надад ажилдаа очих хэрэг байгаа.