Dec 20, 2009

Active voice = Үйлдэх хэв Passive voice = Үйлдүүлэх хэв

“Үсгийн дүрэм байсан цагт монгол хэлсудлал, бүх шатны сургуулийн сургалтанд түмэн будлиан байх нь буман зөв.”

Б. Ринчен

Үүнийг дууриагаад сармагчин царайлбал, “Нэгийг нэгээр үржүүлж чаддаггүй тоо бодлогын багштай, нэрээ зөв бичиж чаддаггүй монгол хэлний багштай байсан цагт Монголын боловсрол нь өөд нөр харахгүй байх нь мянган зөв.”

Active voice буюу зоддог хэв нь уг үйлдлийн эзэн этгээд нь зодох үйлдлийг өөрөө хийдэг байна. Passive voice буюу зодуулдаг хэв нь бол үйлдлийн эзэн зодохГҮЙ, харин эсрэгээрээ зодуулНА. Эзэн нь зоддог, боол нь зодуулдаг нь орчлонгийн нэгэнт тогтсон хатуу ёс бөгөөд тэр нь аливаа хэлний үйлъүгэнд туссан байдаг болохоор энэ хоёр хэв бий болсон байна. Тэр ёсны ул мөр гэх юм уу даа. Зодсон нь бахаа хангаж, зодуулсан нь зовж шаналдаг байна. Амьдралд тохиолдсон нэгэн явдлыг дурдваас: “ Passive voice” гэж юу юм бэ гэж жаал охин нь ааваасаа асуусан юм байх. Voice гэдэг нь нэг бол дуу хоолой, нөгөө бол (үйлъүгийн) хэв гэсэн наад захын хоёр утгатай байдаг байна. Аав нь: Suppose that you kill me: = Чи намайг алдаг гэж бодоё л доо: you who do the killing are in the active voice, and I, who am killed, am in the passive voice. = Аллага хийдэг чи бол үйлдэх дуунд байна, харин алуулдаг би бол үйлдүүлэх дуунд байна. гэхэд охин нь: Хэрвээ та алуулсан юм бол харин яагаад дуугараад яриад байна аа? гэхэд аав нь: “Өө тийм, гэхдээ намайг арай ч үхчихээгүй байгаа гэж чи бодож болно шүү дээ. Маргааш нь хичээлдээ ирэхэд нь багш нь түүнийг Passive voice гэдгийг юу гэж ойлгосноо тайлбарлаж өгнө үү гэсэн юм байх. Passive voice гэдэг бол: It`s the kind of voice you speak with when you ain`t quite dead!= “Амьсгаагаа арай хураачихаа үгүй байхдаа таны дуугарсан дуурхуу юм.”

ХЭН – ХИЙДЭГ – ЮУГ гэдэг бүтцээр байгуулсан хүүрнэх өгүүлбэр:

I WATCH TV = БИ ЗУРАГТ ШАГАЙДАГ (ШИРТДЭГ)

I гэдэг нь үйлдлийн эзэн (зурагт харах шагайх үзэгдлийг хийдэг)

WATCH буюу ҮЗЭХ, ШИРТЭХ, ШАГАЙХ гэдэг нь хийдэг үйлдэл нь байна.

TV гэдэг нь миний ХАРАХ, ШИРТЭХ, ШАГАЙХ үйлдэлд өртөн шаналж байгаа ӨРТӨГДӨХҮҮН гэдэг болж байна. Ийм үлдлийг ҮЙЛДЭХ ХЭВийн үйлдэл гэдэг бололтой дог оо.

TV IS WATCH by ME = ЗУРАГТ НАДаар ҮЗЭГДДЭГ.

Эхний өгүүлбэр нь үйлдлийн эзэн талаас нь авч үзэж байгаа бол удаахи өгүүлбэр нь бол өртөгдөхүүн буюу TV талаас нь авч үзэж байна. Нэг санааг хоёр янзаар гаргаж байна гэсэн үг юм уу даа. Үүсдэг дүрэм нь бол BE + V1-D/eD буюу BE + V3 байна. Манай хэлний бол –ГД- гэдэг хүлцэнгүйн дагаварын утгыг гаргана. ХАРА- гэвэл үйлдлийн эзэн этгээд ХАРАХ үйлдлийг хийх нь байна. ХАРАГДА- гэвэл нөгөө талаас нь байна. Цэнхэрлэн хараГДАх уул гэвэл уулын талаас нь ярьж байна. БОДО-, БОДОГДО-, САНА-, САНАГДА- гэх мэтээр монгол хэлнээ хэрэглэдэг. Түүнээс биш одооныхон шиг ДУУЛАГДАХ энэ тэр гэж ярихгүй. ЗОДОГДОХ гэж ярихгүй, ЗОДУУЛАХ гэж ярина.

1. I am seldom vodked. = Намайг хааяа нэг арихидуулдаг.

2. I am being hardly vodked at the moment. = Намайг яг одоо салам арихидуулж байна.

3. I have been vodked. = Би арихидуулчихаад байна. Намайг согтоочихоод байна.

Нөгөө “Шинэ үсгийн багш” киноны Чойжоо гуай шиг, “За нэг иймэрхүү л анзааны юм байх болов уу даа.” гэдэг шиг нэг иймэрхүү л юм байдаг бололтой юм билээ. Монгол хэлнээ энэ Passive voice-ийг ховор хэрэглэдэг байсан нь манай өтгөс дээдэс хүнд дээрэлхүүлж боол болж нүдний булай болж яваагүйтэй холбоотой байх. Одоо бол бид боолын боол босгоны шороо болжээ. Боолын боолыг, босгоны шороог ИРГЭН гэдэг байсан байна. Сөнөлөө л дөө.

<he would proclaim, to see my own family destroyed, rather than to see our cause defeated and OUR LANGUAGE stamped out>>.

“Өөрийнхөө эх хэлийг доромжлуулан муучлуулахыг үзсэнээс, өөрийнхөө төрөл төрөгсөдийн сөнөхийг үзсэн минь дээрв”

“Мне легче видеть гибель всего моего рода, чем унижение и стыд моего родного языка.”

хэмээн, “Эртний чех домог тууж”-д ноён Собеслав гэдэг хүн өгүүлсэн байна. Бид хайртай юм болгоноо, ЭХ орон, ЭХ хэл хэмээн аажэтэйгээ холбон өгүүлдэгийн учир энэ буюу. Аааангли хэл бидний юм юм бэ???!!! Больж үз. Монглишь-ээр дэлхий нэг их дутахгүй биз ээ. Саяхан зурагтаар Отгон гэсэн байх аа, нэг мундаг эр ярих нь: Орос Монгол хоёр хөгжлөөс алд дэлэм хоцорсон гэнэ. Намайг Энэдхэгт байхад, намайг АНУ-д байхад энэ тэр гээд л нөгөө Итгэлт баян шиг юм яриад л, ГЕН МЕН ч гэнэ үү нэг учир нь олдохгүй юм хөөрөөд л, өөрөө ч түүнийхээ учрыг олсон янз алга. Монгол хүн ГЕН мэддэггүй байсан хэрэг үү??? Больж үз Та. Нэг муу муруй ааанглитай бололтой юм билээ.

2 comments: