Төгсөөд залган үргэлжлэх явцтай үйлдлийн одоо цаг

“Аливаа зүйлд цөм уг үндэс буй.

Угийг нь эс хичээгээд үзүүрт нь үлэмж боловч юун тус.”

В.Инжаннаши

Энэхүү өмнөхи үгийг ажваас, Инг хэл сурахад ч нэг уг үндэс байх нь л дээ. Эхлээд түүний нь мэдэхийг хичээх хэрэгтэй юм байна. Тэр тусмаа хэлэнд бол бүр ч чухал. Инг хэлийг байшин гэр юм гэж бодоход суурь улы нь сайн тавьж өгөхгүй бол болохгүй нь л дээ. Үүнийг дүрсэнд буулгавал:

Монгол хүний нэг булчимгүй саваагүй зан нь бол юмны дээд охийг барьж байж балардагт байгаа юм. Авианзүйгээ мэдэхгүй байж (үгээ дуугаргаж чадахгүй байж), үйлъүгээ танихгүй байж, өгүүлбэрзүйгээ төсөөлөхгүй байж байж шууд л ярих юм буюу “үзүүрт” нь,“оройд” нь гарах гээд байдаг байна. Энэ нь манай ардын нэг мэргэн үг “Муу нохойн санаа түрүүчийн оононд.” гэдгийг ихэд санагдуулна. Үгээ дуугаргаж чадахгүй байж, үйлъүгийнхээ цаг нарыг мэдэхгүй байж, өгүүлбэрийн бүтцээ төсөөлөхгүй байж байж ЯРИХ гээд тэр хамгийн түрүүн, дээр нь байгаа оройд нь байгаа юм руу зүтгээд байдаг, мөн ч сүрхий амьтад юм аа. Хамгийн сүүлчийн туранхай атингар, нөхдөө гүйцэхгүй ядарсан муу өвчин хуучтай ооны нь гүйцэхгүй хэвтэж байж, хамгийн түрүүний тэр тарган бандагар, өөхөн бөмбөөлэй ооныг барьж идэх гээд байдаг. Мөн ч хачин юм даа, хөөрхийс. Эхлээд уншиж сурна. Уншихад хоёр учир байна: 1. Үгээ дуугаргаж чаддаг байх, 2. Уншсан юмаа ойлгодог байх. Дараагийн шат буюу бүслүүр бол британи хүн ч юм уу хэн ч бай, Инг хэлээр ярьдаг хүн манай энэ санааг ингэж гаргадаг гэдгий нь мэдэх тул тэр санаагаа гаргаад бичдэг болно. Тэр бичсэнээ дуугаргахлаар яриа болдог байна. Түүнээс биш Арго-гийн худлаа ярих, Даваахүүгийн сайхан ярихыг сонсоод бол хэл сурахгүй л дээ. Цагаа барж, насаа элээхийн нэмэр.

Present perfect continuous буюу төгсөөд залган үргэлжлэх явцтай үйлдлийн одоо цаг гэдгийг сүүлийн үед их хэрэглэдэг болж байгаа гэж өгүүлсэн байх юм билээ. Төгссөөд дууссан мөртлөө мэдэрэл муутай юм шиг дахиад амь ороод залган үргэлжлээд байх даа ч яадаг байна аа гэж бодох хүмүүс байх л даа. Нээрээ л тийм дээ. Харь хүний хэл учраас тэнд хушуу дүрмээргүй байна. “Хүний мах хүнд наалдахгүй” гэж нэг мэргэн үг бий. Америк ардЧИЛАЛ манайд таарахгүй л гэсэн үг. Хөлд нь ард түмэн үрэгдэж байна. Ингэж тамалж байхаар атомын бөмбөгөө хаячихгүй. Япон улсад “малыш” гэдэг атомын бөмбөг хаясны дурсамж болгож, нэг сүмийн араг ясыг хадгалсан байдаг гэсэн. ...ЧИ-Л-АЛын дурсамж болгож ХУ намын байрны шатсан нурмыг тэрүүншиг хадгалах ёстой байсан юм. Хойт үед сургамж болгох ёстой байсан юм. Нутгаар нь хуваана, намаар нь хуваана, шашнаар нь хуваана. Энэ жижиг оронд юу үлдэх юм бэ. Үзэл суртлын зэвсгийг нь Солонгосууд барьж, эдийн засгийн бодлогы нь хужаа атгаж, Япон усанд живэхдээ энд суурьших хумсаа нууж байгаа нь хэн ч харсан ойлгомжтой байгаа. 1942 оноос монголын сургуульд кирилл бичиг үзүүлж хүүхдүүдээр тоглож эхэлсэн бол одоо тэр хүүхдүүд нь улс орноор тоглож байна. “Ар Монголын САХАЛтай хүүхдүүд улс гэр болж тоглож байна.” гэж урд хашрууд ярьдаг гэж байгаа. “САХАЛтай хүүхдүүд” гэдэг нь хөгшин, сахалтай мөртлөө хүүхэд шиг тэнэг гэж байна л даа. Нээрээ л үнэн дээ. Үнэн юм жаахан гашуун нясуун байдаг.

Үйлъүгийн энэ цагийн хэлбэрийн утгыг орчлонгийн цаг хугацааны тэнхлэгт суулгаж үзүүлбэл:

Энэ цагийн хэлбэрийг үүсгэх томьёо нь : HAVE + BEEN + V₁-ING

I HAVE BEEN vodkING for two hours. = Би арихи гударСААР хоёр цаг болЖ БАЙНА. Би яг одоо найзтайгаа утсаар ярьж байна. Яг энэ ярьж байх агшинд бол би арихи уугаад хоёр цаг болоод төгссөн байна, ярьж дуусаад л цааш нь хэд хичнээн хоног уухыг мөнгө бие хоёр мэдтүгэй болжээ. Энэ хоёр цаг буюу тэр ууж эхлээд хир хугацаа өнгөрч байгааг нь л тодотгох гэж энэ цагийн хэлбэрийг хэрэглэдэг бололтой. Заавал энэ хугацаа заасан үг байна. Эсвэл өмнөхи хойтохи үг өгүүлбэрээс мэдэгдэж байх ёстой.

Мартсанаас мал мэнд үү гэдэг шиг, ер нь үргэлжлэх явцтай үйлдэлд –ING авч энэ цагийн хэлбэрт ордоггүй нилээд хэдэн үг бий шүү. Түүнийг мэдэхгүй бол хамаагүй лалгануулж байж нүдний булай болох вий. Хүний таван сэрхүйг (5 senses) заасан үйлъүгэс үргэлжлэх явцтай энэ хэлбэрт ордоггүй. See = үзэ-; hear = сонос; taste = амтала-; smell = үнэрлэ-; touch = хүр- энэ тав болай. Хүн гээч амьтан эхийн хэвлийд мэдрэл орох цагаасаа хойш хэрэгтэй хэрэггүй юмыг өдөр шөнөгүй соносч, улмаар төрөөд, замдаа л дүлийрчихгүй бол үхэн үхтлээ өдөр шөнөгүй, өглөө үдэшгүй хоногийн хориндөрвөн цагт соноссоор байдаг байна. Шөнө унтаж байхад чинь хаалга торрр гээд дуугархад л сэрж байдаг. Бид унтаж л байдаг, чих амрах сөхөөгүй л ажиллаж байдаг байна. Ингэж цаг наргүй үргэлж ажиллаж байхад нь дээрээс нь нэмээд давхар үргэлжлүүлж болдоггүй байна. I hear = Би соносч байна. Би соносдог. Listen to = чингна-, ярианы хэлэнд чагна- гэдэг бол hear шиг үргэлж соносохгүй, нэг чагнаад л больж болно. Харин үүнд үргэлжлэх хэлбэрийг хэрэглэж болно. I am listening to … = Би ...ийг чагнаж байна. болох жишээтэй.

I see = Би үздэг. Би үзэж байна. гэсэн хоёр утгыг үзүүлж байна. Аль нь бол гэдгийг та ялгана. Чухам яг одоо үргэлжилж байгааг нь тод болгохын тулд CAN гэдгийг хэрэглэдэг бололтой юм билээ. I CAN SEE. = Би үзэЖ БАЙНА. болох жишээтэй юм байна. Look = хара- гэдгийг see-гээс ялгах хэрэгтэй. Look бол нэг харчихаад өөр тийшээ харж болох юм. Харахаа ч больж болно. Үүнийг харин үргэлжлэх явцтай үйлдлийн хэлбэрт оруулж болно. I am looking … = Би ..-ийг харж байна. Хүний таван сэрхүйг магтан дуулсан “Үлэмжийн чанар” гэдэг алдартай сайхан дуу бий. Ноён хутагтыг та уншиж үзсэн үү!!! Дэндүү урт болчихлоо, мэргэдүүд өршөөнө биз ээ.